Kind van het Ereveld, Remco Reiding

Omdat ze geen directe rol hebben gespeeld in de bevrijding van Nederland van de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog, wordt vaak vergeten hoe belangrijk de Russen zijn geweest in die oorlog.

Hitler had vanaf het voorjaar van 1940 West Europa bezet en hier werd verder bijna niet meer gevochten, op de Battle of Britain na. Toen dat was afgelopen, was de weg vrij om de aandacht naar het oosten te leggen en in juni 1941 viel nazi-Duitsland de Sovjet Unie binnen. 

Vanaf dat moment werd het grootste gedeelte van de oorlog in Rusland uitgevochten. Ondanks meerdere verzoeken van Stalin om een tweede front, zodat het Rode Leger ontlast zou worden, kwam een effectief tweede front er pas in juni 1944, toen de invasie van Normandië begon.

De Russische soldaten hadden het moeilijk tegen het beter uitgeruste Duitse leger en ze maakten eigenlijk geen schijn van kans. Als zij krijgsgevangen werden genomen hadden ze een groter probleem. Omdat de Russen door de nazi’s als Untermenschen werden gezien, werden ze vele malen slechter behandeld dan westerse krijgsgevangenen. Gruwelijke mishandeling, inhouding van rantsoenen, dwangarbeid; niets bleef hen bespaard. 

Bovendien werden ze door Stalin zelf als verraders gezien, waardoor hen bijvoorbeeld Rode Kruis pakketten werden ontzegd.

In totaal zouden zo’n 27 miljoen Russen tijdens deze oorlog sterven.
Zonder de inspanning van de Sovjet Unie zou de oorlog tegen nazi-Duitsland misschien niet door de geallieerden gewonnen zijn.

In Nederland, bij Amersfoort in Leusden, ligt een Ereveld waar 865 Russische soldaten uit de Tweede Wereldoorlog begraven zijn.

Journalist Remco Reiding kreeg op een gegeven moment van een collega de vraag of het niets voor hem zou zijn om zich hierin te verdiepen. Hij woonde al zijn hele leven in Amersfoort, maar van het Russisch Ereveld had hij nog nooit gehoord. Hij kwam erachter dat er drie groepen Russen liggen begraven.

De eerste groep bestond uit gevangenen die naar kamp Amersfoort waren gebracht om de Nederlandse bevolking te laten zien welke barbaarse horden er stonden te wachten om Nederland binnen te vallen. De groep riep vooral medelijden op, vooral door de vreselijke omstandigheden waarin ze gevangen werden gehouden en de onmenselijke mishandelingen. Vele stierven door ziekte en uitputting, de laatste 77 werden geëxecuteerd.

De tweede groep bestond uit krijgsgevangenen die dienst hadden genomen in de Wehrmacht. Zij probeerden op deze manier te overleven, want de kans om dat in de kampen te kunnen was bijzonder klein. Sommigen hoopten ook op een kans tegen Stalin te vechten. In plaats van ze in Rusland in te zetten, werden ze echter naar West Europa gebracht. Hier namen veel Russen contact op met het verzet om zich op die manier tegen de Duitsers te verzetten. De Georgiërs die op Texel gevangen zaten kwam in opstand tegen de Duitsers, maar dit werd bloedig neergeslagen. Na de oorlog werden deze groepen ook in Leusden begraven.

De derde groep kwam er later bij, toen de Amerikanen de grote begraafplaats in Margraten exclusief Amerikaans wilden maken. Er lagen in Margraten ook andere nationaliteiten waaronder Russen, omdat het 9^e Amerikaanse leger weigerde om krijgsgevangenen achter te laten op Duits grondgebied. Het ging hier om mannen die bevrijd waren uit de Duitse krijgsgevangenkampen, maar die daarna waren bezweken aan honger, uitputting en ziekte.

Omdat er in Leusden al vele Russen lagen is de laatste groep ook daar naar toe gebracht. Er is een nieuw Ereveld gemaakt, waar alle Russen keurig begraven liggen. Omdat toen de Koude Oorlog bezig was, werd er verder weinig aandacht aan dit Ereveld geschonken, vandaar dat veel mensen niet zullen weten dat dit bestaat.

Veel erger is dat de nabestaanden van de soldaten nooit bericht hebben gekregen waar hun man, vader, zoon of broer is gebleven. Jarenlang hebben vele mensen in onzekerheid geleefd over het lot van hun geliefden. Remco werd gegrepen door het verhaal van de Russen en wilde proberen de nabestaanden op te zoeken, in de hoop dat dit mensen rust kan brengen. Dit bleek nog niet zo gemakkelijk en zijn zoektocht bracht hem van archieven in Nederland naar Duitsland en Rusland zelf.

In Kind van het Ereveld vertelt Remco Reiding waarom hij zich zo vastbijt in deze materie en hoe zijn zoektocht is verlopen. Zelf kwam hij uit een heel moeilijke periode en dit was zijn kans om iets te bereiken, een mogelijkheid om iets van zijn leven te maken. Dat is zeker gelukt. Door de Russische soldaten hun verhaal terug te geven, weet Remco zichzelf ook te helpen. De persoonlijke uitkomst voor hem is dan ook heel mooi.

Bijzonder indrukwekkend is de levensloop van Vladimir Botenko die door Remco's  zoektocht heen beschreven wordt. Vladimir is de eerste man die door Remco met zekerheid geïdentificeerd werd en waar nabestaanden van opgespoord werden.

Ik had ook nog nooit gehoord van het Russisch Ereveld en dat er hier 865 Russische soldaten begraven liggen. Ik heb Kind van het Ereveld met ontroering gelezen en voor mij is dit één van de indrukwekkendste boeken van 2013, omdat het lot van de Russische soldaten me echt raakte.

Dit is een geschiedenis die niet vergeten mag worden.

Meer over het Russische Ereveld kan hier gevonden worden. Het boek kan ook via deze website besteld worden.

Jaar publicatie: 2013

Bladzijdes 230