De Monsignore en de nazi, Arne Molfenter en Rüdiger Strempel

De boomlange Ierse priester Hugh O’Flaherty was een opvallende man, die heel veel vrienden had in Rome. Zijn charmante en vrolijke natuur, zijn liefde voor golfen en zijn aangeboren belangstelling voor mensen hadden hem vrienden en kennissen bezorgd van de hoogste kringen in Rome tot mensen in de nederigste beroepen.

Al deze connecties kwamen hem van pas toen in 1943 Rome en de rest van Italië bezet werden door de Duitsers.

Het Vaticaan was neutraal en had daarom toegang tot de krijgsgevangenkampen waar geallieerde soldaten gevangen zaten. Hugh O’Flaherty was een van de priesters die deze kampen bezocht en zoveel mogelijk steun probeerde te verlenen.

Krijgsgevangenen die het lukte te ontsnappen, wisten dan ook de weg naar het Vaticaan te vinden, waar Monseigneur O’Flaherty hen verder hielp. Al snel kwam er een organisatie op gang geleid door O’Flaherty, een Engelse officier, de butler van de Engelse gezant en een Zwitserse graaf die op grote schaal onderduikadressen, nieuwe papieren, kleding, voedsel en vluchtwegen organiseerde voor de vele honderden krijgsgevangenen die waren ontsnapt uit de kampen.

Ook de Joodse gemeenschap in Rome kon op hulp en steun rekenen van deze groep.

Nadat de Duitsers het bewind in Rome in 1943 hadden overgenomen, kwamen de bevelen uit Berlijn om de Joodse gemeenschap in Rome uit te roeien. Niet alle Duitse officieren waren het hiermee eens, zij schatten in dat dit wel eens averechts kon werken. Toch moesten de bevelen worden uitgevoerd en de vervolging van Joden werd drastisch opgevoerd. 

Hugh O'Flaherty 1898- 1963

Het Vaticaan moest voorzichtig zijn, het was niet zeker dat de Duitsers de neutraliteit zouden respecteren. Meerdere malen vielen ze in Rome pauselijke  kerken en kloosters binnen, waardoor de vele Joden die daar verborgen zaten in gevaar werden gebracht. Er zaten meer dan 5000 Joden verborgen in de verschillende pauselijke gebouwen.

Tot een Duitse inval in het Vaticaan zelf is het nooit gekomen, maar het is wel iets waar men ernstig rekening mee hield.

De activiteiten van Hugh O’Flaherty werden oogluikend toegelaten, maar paus Pius XII maande hem wel tot voorzichtigheid.

Dat was nodig, want de Ierse priester lette nooit op zijn eigen veiligheid. Als men zijn hulp nodig had, dan ging hij er naar toe. Zijn activiteiten hadden hem echter ook onder de aandacht van de Duitse autoriteiten gebracht. 

Herbert Kappler, hoofd van de Sicherheits Dienst in Italie, was erop gebeten om O’Flaherty te pakken te krijgen. Meerdere pogingen tot arrestatie werden ondernomen, mensen werden gemarteld om informatie te geven en er is zelfs geprobeerd O’Flaherty uit de Sint Pieter te ontvoeren. Al die pogingen liepen echter op niets uit, de Monseigneur bleef op vrije voeten, steeds bezig met het helpen van anderen.

Toen de oorlog was afgelopen, werd duidelijk hoe omvangrijk de organisatie van O’Flaherty en de zijnen was geweest. Hij zette zich nu in om alle mensen die hadden geholpen zoveel mogelijk schadeloos te stellen.

Ook zette hij zich in voor de andere kant die nu gevangen zat, de fascisten en de Duitsers die op hun proces wachtten. Voor O’Flaherty had God geen nationaliteit en had ieder mens iets goeds in zich en daarom kon hij het zich niet voorstellen om niet te helpen waar nodig was. Zelfs Herbert Kappler kon op hem rekenen, hij heeft hem jarenlang elke week in de gevangenis bezocht.

Uiteindelijk is monseigneur O’Flaherty in 1963 thuis in Ierland overleden. In 2013 is er in zijn geboortestad een standbeeld voor hem opgericht. 

Het verhaal van de heldendaden van Hugh O’Flaherty was mij niet onbekend, ik heb als kind de film The scarlet and the black gezien die op hem gebaseerd is en die film heb ik enige jaren geleden teruggevonden. Toen kwam ik er ook achter dat het een waar gebeurd verhaal was.

De Monsignore en de nazi vertelt niet alleen het verhaal van Hugh O’Flaherty, maar ook van de andere dappere mensen die hem hebben geholpen en hoe het met de belangrijkste betrokkenen is vergaan.

Het is fijn dat boek is uitgekomen, want daardoor komt O’Flaherty’s geschiedenis weer onder de aandacht, en het is een interessante en mooie geschiedenis. Ja, het is een verhaal vol helden en heldendaden, maar het gaat vooral over de kracht van medemenselijkheid en dat is misschien wel het mooiste dat er bestaat. Hugh O’Flaherty is hierin een voorbeeld voor iedereen.

Mijn bespreking van The scarlet and the black HIER

Meer informatie over Hugh O'Flaherty HIER

Originele Duitse titel: Uber die weisse Linie. Wie ein Priester uber 6000 Menschen vor der Gestapo rettete.

Uitgegeven in 2014

Nederlandse uitgave 2015 door uitgeverij Lannoo

Nederlandse vertaling: Janneke Panders

Bladzijdes: 252