Michael & Natasha, Rosemary en Donald Crawford

Michael Alexandrovich van Rusland werd in 1878 geboren als de jongste broer van de man die later zou regeren als Nicolaas II.

Zolang Nicolaas geen mannelijke opvolger had, was Michael de eerstvolgende troonopvolger. In 1904 werd eindelijk Alexei geboren, maar al snel bleek dat de jongen de gevreesde ziekte hemofilie had en waarschijnlijk nooit veel ouder dan twintig jaar zou worden. Michael bleef dus in beeld als eventuele troonopvolger.

Van leden van de Keizerlijke familie werd verwacht dat zij zich aan bepaalde regels zouden houden, de tsaar moest bijvoorbeeld om toestemming gevraagd worden om te kunnen trouwen en trouwen met een gescheiden vrouw was uit den boze.

Veel groothertogen hielden zich hier niet aan, maar de repercussies waren altijd groot. Verbanning van het hof en soms zelf uit Rusland waren het gevolg. 

Omdat hij een cruciale rol speelde in de toekomst van de Romanovs in Rusland was het van groot belang voor Michael dat hij zich wel aan de regels zou houden. Hij ontmoette echter Natasha, een jonge vrouw die getrouwd was met een mede-officier. Zij was al eens gescheiden om met haar huidige man te trouwen en toen kwam ze Michael tegen.

Michael Alexandrovich Romanov

Een gepassioneerde affaire begon, die al snel serieus werd. Het stel wilde trouwen, zeker nadat Natasha zwanger bleek te zijn. Op toestemming hoefden ze echter niet te rekenen en uiteindelijk zijn ze stiekem in het buitenland getrouwd, nadat ze eerst de agenten van de geheime dienst die hen schaduwden op een dwaalspoor hadden gezet.

Nicolaas was niet van plan zijn broer te vergeven dat hij zijn gezag had getart en alle regels aan zijn laars lapte. Michael en Natasha mochten voorlopig niet terugkeren naar Rusland.

Michael en zijn hond

Pas toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, keerden zij terug en kon Michael zijn dienst voor het vaderland vervullen als officier. De oorlog verliep niet goed voor Rusland en er kwam steeds meer onvrede met het slechte beleid van Alexandra en de verkeerde beslissingen van Nicolaas aan het front. De vermaningen en waarschuwingen van verschillende familieleden werden niet opgevolgd en de onvrede was niet meer te beteugelen.

In maart 1917 (NS) werd Nicolaas gedwongen afstand te doen van de troon. Men verwachtte dat Alexei de nieuwe tsaar zou worden, met Michael als zijn regent. Dit gebeurde echter niet. Vanwege de slechte gezondheid van Alexei abdiceerde Nicolaas ook in Alexei’s naam.

Nu werd de kroon aangeboden aan Michael. Verschillende regimenten zworen al trouw aan de nieuwe keizer en in diverse kerken werd al het Te Deum voor hem gezongen. Het probleem dat Natasha heette, werd omzeild door haar gewoon niet te noemen.

Michael besefte echter dat de politieke machinaties die op dat moment in Rusland in gang waren gezet groter waren dan hemzelf. Hij wilde de kroon alleen aanvaarden als het parlement hier toestemming voor had gegeven. Deze toestemming kwam er niet en het bleek dat men een tikje te voorbarig was geweest door een nieuwe keizer uit te roepen.

De Voorlopige Regering en uiteindelijk de Bolsjewieken namen de macht over in Rusland en de rol van de Romanovs was uitgespeeld. Lenin wilde af van de Romanovs en de dreiging die zij nog konden vormen. In Juli 1918, enkele dagen voor Nicolaas en de overige leden van de Keizerlijke familie zouden worden doodgeschoten in Jekatarinaburg, werd Michael opgehaald vanwaar hij werd vastgehouden. Hij werd naar de bossen gebracht en neergeschoten.

Michael en Natasha

Ook zijn dood werd niet officieel bevestigd en lang waren er nog geruchten dat Michael in Siberië een leger aanvoerde tegen de Bolsjewieken.

Natasha probeerde ondertussen het land uit te vluchten en kon eindelijk, na de oorlog, naar Engeland.

Zij heeft de rest van haar leven in bittere armoede moeten leven. Zij probeerde haar juwelen te verkopen, maar de Deense en Britse regering maakte bezwaar tegen de verkoop van de Deense en Britse legerordes die van Michael waren geweest.

Uiteindelijk zou Natasha in 1952 overlijden in een armenziekenhuis Parijs.

Veel aandacht in de Russische geschiedenis gaat begrijpelijk naar Nicolaas en Alexandra en hun kinderen, maar het is ook bijzonder interessant om te zien hoe het leven van de andere familieleden is verlopen.

De biografie die Rosemary en Donald Crawford over Michael en Natasha hebben geschreven is een goede. Af en toe iets te veel snibbige opmerkingen aan het adres van Nicolaas en Alexandra, maar verder is het behoorlijk feitelijk en goed onderbouwd. Zij zijn er in geslaagd om zowel Michael als Natasha ons dichterbij te laten komen. Het is mooi eindelijk meer te weten te komen over de broer van Nicolaas.

Naar alle verhalen was Michael een aimabele en competente man, iemand die een goede tsaar had kunnen zijn als de omstandigheden anders waren verlopen. Natasha werd door velen aan het hof gezien als een golddigger, haar twee scheidingen om elke keer een rijkere man te trouwen wezen hier volgens veel mensen op.
Toch lijkt er tussen Michael en Natasha sprake geweest te zijn van echte liefde. Samen hebben ze veel doorstaan en veel voordeel heeft Natasha niet gehad van haar huwelijk met Michael en tot aan haar eigen dood heeft ze om hem gerouwd.

Zo’n triest lot voor hen beiden.

Uitgegeven in 1997

Bladzijdes: 395

Geen Nederlandse vertaling