Rubicon, Tom Holland

Volgens veel historici is de Romeinse Republiek geëindigd met het oversteken van het riviertje de Rubicon door Caesar.

Julius Caesar had als generaal in Gallië grote successen geboekt en was behoorlijk populair bij een groot aantal mensen in Rome. Samen met Pompeius en Crassus had hij in een driemanschap geregeerd, maar nu wilde Caesar zich tot consul laten verkiezen. Hij mocht niet met zijn leger naar Rome komen, maar hij negeerde dit bevel. Het riviertje de Rubicon vormde een grens en door deze met zijn leger over te steken nam Caesar een stap die hij niet ongedaan kon maken, hij moest vanaf dat moment wel verder met zijn plannen.

Maar waarom heeft deze gebeurtenis zo’n grote invloed gehad dat dit het einde van de Romeinse Republiek inluidde?

De heuvels van Rome werden al rond 1000 voor Christus bewoond. Langzaam groeide er een stad. Er werd gebouwd en markten, tempels, huizen en straten ontstonden. De stad werd geregeerd door koningen, maar dit systeem beviel de Romeinen niet erg. De laatste koning werd in 510 voor Christus verdreven. In de Romeinse Republiek die ontstond waren zaken als trouw, eer en plicht belangrijk.

En de stad groeide. Het was een stad die aan de ene kant vernieuwend was en nooit hetzelfde bleef, maar waar aan de andere kant al het oude bewaard moest blijven. Een stad die tot op het bot conservatief was en altijd terug wilde naar de ‘goede oude tijd’, maar die ook in staat was om vooruit te denken en een wereldrijk te vormen.

Een Rome dat langzaam  een veroveraar werd en zich niet alleen bemoeide met staten en steden die onderling vochten en Rome’s tussenkomst ‘nodig hadden’, maar ook zelf nieuwe landen ging veroveren en een soort beschavingsoffensief uitvoerde.

Een stad waarin Republikeinse waarden hoog geacht werden, maar waarin competitie en de beste worden nog belangrijker waren. 

Een stad waarin de rijken en de machtigen steeds beter beseften dat ze ermee weg konden komen. Ze konden wegkomen met het omkopen van de bevolking, het naar hun hand zetten van de wetten, het inschakelen van het leger tegen de Republiek zelf en de hand te lichten met de waarden en normen die Rome groot hebben gemaakt. Er is niemand die hen stopte. De andere edelen zagen wat hun collega’s deden en besloten er zelf nog een schepje bovenop te doen. Ieder van hen wilde groter zijn dan de vorige en meer succes hebben.

Maar één grens wilden de Romeinen niet overschrijden, ze wilden geen koning meer. Nadat ze de koningen hadden verdreven is de Republiek gesticht die er op gericht was dat nooit één iemand te veel macht zou krijgen. Consuls werden maar voor één jaar aangesteld en altijd met zijn tweeën, zodat ze elkaar in toom zouden kunnen houden. Elke consul werd in de gaten gehouden en elke dictator werd met vrees bezien. Zouden ze het ondenkbare doen en alle macht willen hebben? 

Caesar leek niet de teugels van de macht af te willen geven, hij had al zoveel functies en vaak voor onbeperkte tijd, dat voor een aantal mensen de echt grens bereikt was. Caesar werd door zijn mede-senatoren vermoord.

De burgeroorlogen braken uit met Octavius en Marcus Antonius, waarin Octavius Caesar de grote winnaar was en de erfgenaam van Caesar. Hij had door zijn optreden de schrik er onder de senatoren goed ingebracht en toen hij, als Eerste Burger van de Republiek, een paar keer aanbood om al zijn functies neer te leggen, verwierp de Senaat dit meteen. Augustus Caesar was feitelijk de alleenheerser van Rome geworden en wordt gezien als de eerste Romeinse keizer. De Republiek is daarmee definitief ter ziele.

In Rubicon wordt dit hele proces beschreven. We lezen over de aanval van Sulla op Rome en zijn dictatorschap daarna, gekenmerkt door de lijsten die op het Forum werden gehangen van de mensen die veroordeeld waren. We lezen over Cicero, die eenmaal consul was in crisistijd en niet ophield zichzelf daarom in de hoogte te steken, we lezen over de opkomst van mannen als Pompeius en Crassus. We lezen over de gebeurtenissen met Catalina en Clodius en de ambities van Caesar. We begrijpen de verschillende bondgenootschappen en facties in de burgeroorlogen.

Tom Holland weet een geweldige humoristische en duidelijke schrijfstijl te combineren met een grote feitenkennis. Dit zorgt ervoor dat Rubicon een heerlijk boek is, dat bij tijd en wijle leest als een spannende roman waarin je door de intriges de Republiek niet meer ziet. Een absolute aanrader.