Maanschaduw, Aminatta Forna

Kort geleden heb ik HIER Fantoomliefde besproken, de indrukwekkende roman van Aminatta Forna die zich afspeelt in Sierra Leone. Ik heb toen haar eerdere roman ‘Maanschaduw’ ook aangeschaft in de hoop dat die net zo mooi was en dit boek stelde me niet teleur.

Abbie komt uit Sierra Leone en ze woont met haar man in Schotland. Ze krijgt een brief van haar neef dat ze de koffieplantage van haar familie heeft geërfd. Abbie vertrekt naar Sierra Leone en daar wachten haar vier tantes om te vertellen over hun levens en over hun moeders, de verschillende vrouwen van Abbie’s opa. Hij was een rijke man, die in totaal elf vrouwen had en meer dan dertig kinderen en die honderd jaar is geworden.

Het verhaal begint met Asana, de dochter van de eerste vrouw, de Hoofdvrouw. Dit is een belangrijke positie, want de Hoofdvrouw is de baas over de andere vrouwen. Asana vertelt hoe in 1926 de hele familie op weg ging naar een plek waar een nieuwe koffieplantage werd opgezet. Haar tweelingbroer was altijd de lieveling van haar moeder, maar dan sterft de jongen als ze tien jaar oud zijn. Haar moeder raakt nu geobsedeerd door het uitdrijven van de geest van haar gestorven zoon en heeft weinig aandacht meer voor haar dochter.

Het verhaal gaat verder met Meriama in 1931. Zij is de dochter van derde vrouw, een vrouw die zich bezig hield met de Afrikaanse praktijk van het gooien van de stenen om aan de voorouders om hulp en advies te vragen. Als echter een fanatieke Islamitische prediker in het dorp langs komt, wordt haar echtgenoot strenger in de leer en dwingt hij zijn vrouw haar praktijken op te geven. Zij wordt zo depressief dat ze haar verstand verliest. Meriama wordt naar een kloosterschool gestuurd omdat niemand weet wat ze met haar aanmoeten. Hier krijgt ze de naam Mary en wordt ze gedoopt in naam van het ‘Heidense kindertjes’ project van een schoolklas in de Verenigde Staten.

Dan komt Hawa met haar verhaal dat begint in 1939. Haar moeder was slechts de zesde vrouw die als ze ziek wordt de schuld krijgt van alles dat misgaat in het dorp en de plantage. Hawa probeert op allerlei manieren het lot in eigen handen te nemen, maar dat blijkt eigenlijk bijna niet te doen.

Serah tenslotte is de dochter van de tiende vrouw, die helemaal niets waard was. Serahs moeder wordt beschuldigd van overspel waarop ze weggaat met de kinderen. Serah rakt betrokken bij de politiek en gaat studeren in Engeland. Ze trouwt daar en keert terug naar Sierra Leone met haar man, die vervolgens het hebben van een vriendin aan haar uitlegt als ‘Dit is Afrika en ik ben een Afrikaanse man, zo gaat dat hier.’

Door de jaren heen wordt duidelijk dat het land eerst een kolonie was en vervolgens onafhankelijk werd. We lezen over de burgeroorlog en de gevolgen van de moderniseringen en de veranderingen voor de gewone mensen. Deze verwijzingen zijn heel subtiel, maar wel heel indringend. Heel duidelijk wordt ook de manier van leven in een polygamische familie; één man met vele vrouwen en de gevolgen die dit heeft voor de levens van de vrouwen. De hiërarchie die hierdoor ontstaat, het constant elkaar in de gaten houden, de kift, de onderlinge jaloezie, de onzekerheid. Toch is het ook een periode van duidelijkheid en de vraag is nog maar of alle veranderingen zo gunstig hebben uitgepakt voor de mensen en vooral de vrouwen in het land.

Het boek is verdeeld in vier delen, waarin steeds de vier tantes vertellen over hun leven. Soms is het een beetje lastig uit elkaar te houden, vooral door de onbekende namen, maar de stamboom voorin helpt dan wel heel goed. Het enige wat ik jammer vond was dat de verschillende verhalen elkaar bijna niet raken, maar een enkele keer. Je zou bijna niet zeggen dat het om vrouwen uit één familie gaat, zo weinig wordt er over elkaar gezegd.

Grappig is trouwens wel dat Adrian Lockheart even in dit boek al zijn opwachting maakt, voor hij een hoofdrol krijgt in ‘Fantoomliefde’.

De Engelse titel is ‘Ancestor stones’. Dit verwijst naar de stenen die de moeder van Meriama gebruikte om de voorouders te raadplegen, maar ook naar de stenen die Abbie’s dochter vindt op de rivieroever en waarvan ze zegt: ‘Moet je horen wat een lawaai ze maken, het is net alsof ze aan het praten zijn.’ Dat maakt de cirkel van het verhaal en de cirkel van het leven heel mooi rond. Het is denk ik belangrijk om te weten waar je vandaan komt en wat er in je familie is voorgevallen, want als je weet waar je vandaan komt, kun je pas inzien waar je naar toe gaat.

‘Maanschaduw’ is naar mijn idee een prachtig boek van een bijzondere schrijfster, die heel goed de levens van mensen in Afrika in het algemeen en van vrouwen in Afrika in het bijzonder dichtbij weet te halen, in een meeslepende en mooie schrijfstijl.

Wat ben ik blij dat ik Aminatta Forna heb ontdekt!